## Thuyền tôn gò: Nghệ thuật thủ công truyền thống Việt Nam

### Mở đầu

Thuyền tôn gò là một di sản văn hóa vật thể độc đáo của Việt Nam, một loại thuyền được chế tạo bằng kỹ thuật gò tôn thủ công truyền thống. Với vai trò quan trọng trong đời sống người dân, thuyền tôn gò đã trở thành biểu tượng của sự khéo léo, sáng tạo và tinh thần vượt khó của người Việt.

### Nguồn gốc và lịch sử

Kỹ thuật gò tôn được cho là du nhập vào Việt Nam từ Trung Quốc vào thế kỷ 17, sau đó phát triển mạnh mẽ và trở thành một nghề thủ công truyền thống tại các làng nghề nổi tiếng như Lương Sơn (Hòa Bình), Cổ Loa (Hà Nội) và Phước Tích (Thừa Thiên Huế). Ngày nay, thuyền tôn gò vẫn được sản xuất và sử dụng rộng rãi ở nhiều vùng, đặc biệt là các vùng đồng bằng và ven biển.

### 1. Nguyên liệu và dụng cụ

Nguyên liệu chính để chế tạo thuyền tôn gò là tôn mỏng, thường có độ dày từ 0,3 đến 0,5mm. Ngoài ra, còn có các loại đinh, ốc vít, thanh sắt hoặc gỗ để gia cố kết cấu. Các dụng cụ cần thiết bao gồm búa gò, kìm, đe gò và các loại khuôn, mẫu tùy theo hình dạng thuyền.

### 2. Quy trình chế tạo

Quy trình chế tạo thuyền tôn gò đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ và nhiều công đoạn phức tạp, thường được thực hiện thủ công.

1. **Cắt tôn và tạo hình:** Tôn được cắt theo kích thước và hình dạng mong muốn dựa trên bản vẽ hoặc mẫu thiết kế.

2. **Gò tôn:** Đây là công đoạn chính, dùng búa gò để tạo độ cong, lồi, lõm cho các tấm tôn theo hình dạng thuyền. Người thợ gò phải sử dụng lực vừa phải, đều tay để tạo ra các đường cong uyển chuyển, đảm bảo độ bền và tính thẩm mỹ.

3. **Ghép nối các tấm tôn:** Các tấm tôn được gò xong được ghép lại với nhau bằng cách đinh tán hoặc hàn. Các mối ghép được thực hiện cẩn thận để đảm bảo độ kín nước và chắc chắn của thuyền.

4. **Gia cố kết cấu:** Để tăng độ cứng cáp và ổn định cho thuyền, các thanh sắt hoặc gỗ được lắp vào bên trong thuyền để làm khung và gia cố các vị trí chịu lực.

5. **Hoàn thiện:** Thuyền được chà nhám, sơn phủ để bảo vệ và tăng thêm tính thẩm mỹ.

### 3. Ứng dụng

Thuyền tôn gò có nhiều ứng dụng đa dạng trong đời sống người dân Việt Nam:

1. **Vận chuyển:** Thuyền được sử dụng để vận chuyển hàng hóa, người và gia súc trên các tuyến đường thủy nội địa.

2. **Đánh bắt thủy sản:** Thuyền tôn gò là phương tiện đánh bắt phổ biến của ngư dân ven biển và trên các sông lớn.

3. **Du lịch:** Thuyền còn được sử dụng trong các hoạt động du lịch, tham quan các vùng sông nước và đầm phá.

4. **Trang trí:** Một số loại thuyền tôn gò được thiết kế tinh xảo, có giá trị nghệ thuật, được sử dụng để trang trí nhà cửa, công trình hoặc làm mô hình trưng bày.

### 4. Bảo tồn và phát triển

Là một di sản văn hóa quý giá, thuyền tôn gò đang được tích cực bảo tồn và phát triển thông qua các hoạt động:

1. **Tổ chức các lớp đào tạo và truyền nghề:** Các lớp học được mở ra nhằm truyền nghề cho thế hệ trẻ, đảm bảo tính kế thừa và phát huy nghề thủ công truyền thống.

2. **Thành lập các làng nghề và hợp tác xã:** Các làng nghề và hợp tác xã được thành lập để tập trung sản xuất, bảo tồn kỹ thuật và hỗ trợ các nghệ nhân trong công tác quảng bá và tiêu thụ sản phẩm.

3. **Quảng bá và đưa sản phẩm đi xa:** Các hoạt động quảng bá và triển lãm được tổ chức để giới thiệu thuyền tôn gò đến du khách trong và ngoài nước, tạo cơ hội cho sản phẩm vươn xa hơn.

### Kết luận

Thuyền tôn gò là một biểu tượng văn hóa độc đáo của Việt Nam, minh chứng cho sự khéo léo và sáng tạo của người dân. Với những ứng dụng đa dạng và giá trị văn hóa, thuyền tôn gò vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại và là một di sản quý báu cần được bảo tồn và phát huy.